بنابرین افرادی که توکل بالاتری دارند از عزت نفس بالاتری نیز بهره مند ند ، توکل بر خدا ، بر آن منبع فنا ناپذیر قدرت و توانایی ، سبب افزایش مقاومت انسان را در برابر مشکلات و حوادث سخت زندگی است . از این رو اشخاص متوکل ، اعتماد و عزت نفس بیشتری برای اقدام و کار داشته ، خسته نمیشوند و از راهی که میروند باز نمیگردند و کوتاه نمیآیند ( همان منبع ) .
۲-۲-۹-چهار عامل اساسی در رشد عزت نفس
با نظر نظریه پردازان و محققین می توان به این نتیجه رسید که چهار عامل اساسی در رشد عزت نفس دخیل هستند (ولی زاده و امامی پور ، ۲۰۰۷) .
۱٫ میزان دریافت رفتارهای احترام آمیز ؛ پذیرا و علاقه مندی است که شخص از افراد مهم زندگی اش دریافت میدارد . در نتیجه ما خودمان را همان گونه که ارزیابی میشویم ، ارزیابی میکنیم .
۲٫ تاریخچه ی موفقیت ها ، همچنین جایگاه و مقامی که فرد در جهان دارد .
۳٫ شیوه ی تغییر تجارب و موفقیت ها که بر اساس ارزش ها و آرزوهای فرد صورت میپذیرد.
۴٫ نحوه ی پاسخ فرد به از دست دادن ؛ افراد ممکن است امحال تحقیر کننده دیگران و یا شکست های خود را کاهش یا تحریف یا کاملاً سرکوب کنند . ممکن است حتی قضاوت دیگران را رد کرده یا کاهش دهند و یا برعکس ممکن است به قضاوت های افراد دیگر بسیار حساس باشند . این توانایی دفاع از عزت نفس تجربه ی اضطراب را کاهش داده و به حفظ تعادل شخص کمک می کند .
بنابرین ، عزت نفس هسته ی مرکزی ساختار روان شناختی فرد است که وی را در برابر اضطراب ، محافظت نموده و آسایش خاطر وی را فراهم میآورد . همچنین چون سپر محافظ فرد را در مقابله با وقایع فشار آور منفی زندگی ، حمایت می کند .
۲-۲-۱۰- پیشینه تجربی عزت نفس
۲-۲-۱۰-۱-تحقیقات انجام شده در زمینه ی عزت نفس در داخل کشور
در پژوهشی که بیابانگرد در سال (۱۳۸۴)، به منظور « بررسی میان عزت نفس و انگیزه پیشرفت و پیشرفت تحصیلی در دانش آموزان سال سوم دبیرستان های تهران » انجام داد. به این نتیجه دست یافت که همبستگی معناداری میان عزت نفس ، انگیزه و پیشرفت و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان وجود دارد.
نوابی نژاد (۱۳۸۷) ، در تحقیقی با عنوان «ویژگی های جنسیتی و عزت نفس » به این نتیجه دست یافت که عزت نفس مردان با فرایند فردگرایی که در آن موقعیت های شخصی فرد و عزت نفس زنان با فرایندی که در آن پیوند و همبستگی با افراد مهم و معنادار زندگی است ، مورد تأکید هستند . به طور کلی ماهیت خویشتن پنداری زنان ، بازتاب اهمیت زیاد دیگران در نزد آنان است .
نظری (۱۳۸۸) ، در پژوهش خود با عنوان «اثربخشی مهارت های اجتماعی بر اضطراب و عزت نفس دانش آموزان دختر دبیرستان شهر باغملک » به این نتیجه رسید که آموزش مهارت های اجتماعی باعث کاهش اضطراب و افزایش عزت نفس دانش آموزان گروه آزمایشی شد . و آموزش چنین مهارت هایی در نوجوانان احساس کفایت ، توانایی مؤثر بودن و غلبه کردن بر مشکل ؛ و افزایش عزت نفس ، توانایی برنامه ریزی و رفتار هدفمند را به وجود میآورد .
کیانی (۱۳۸۹) ، در « بررسی تاثیر گروه درمانی شناختی – رفتاری بر افزایش عزت نفس و کاهش نا امیدی نوجاوانان مبتلا به تالاسمی » رابطه ی مثبت و معناداری به دست آورد وبراساس این مطالعه گروه درمانی شناختی – رفتاری می تواند موجب کاهش نا امیدی و افزایش عزت نفس در سطوح کلی، خانواده و تحصیلی شود.
مهدوی و دیگران (۱۳۸۹) ، در تحقیق خود با عنوان «بررسی اثربخشی آموزش مسئولیت پذیری بر عزت نفس دانش آموزان پسر مقطع متوسطه شهر باغملک » بیان کردند که آموزش مسئولیت پذیری ، باعث افزایش عزت نفس می شود . در تبیین این یافته نتیجه گرفتند که برنامه های آموزش مسئولیت پذیری ؛ مهارت های شناختی – رفتاری را برای بنای عزت نفس و مهارت های ارتباطی کارآمد آموزش میدهد . مسئولیت پذیری موجب مقاوم تر شدن شخصیت افراد ، افزایش عزت نفس و افزایش مهارت در اداره زندگی میگردد .
کمالی و همکاران (۱۳۸۹) ، در پژوهشی با عنوان «همبستگی عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دانشکده پرستاری و مامایی زنجان » نتیجه گرفتند که رابطه معنی داری بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانشجویان وجود دارد ولی عزت نفس با سن و جنسیت ارتباط آماری معناداری ندارد . و پیشرفت تحصیلی دانشجویان دختر به طور معنا داری بهتر از دانشجویان پسر بود. بنابرین با توجه به همبستگی مثبت عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانشجویان ، به نظر میرسد استفاده از روش های تقویت عزت نفس میتواند در جلوگیری از افت تحصیلی دانشجویان نقش داشته باشد .
برنا و سواری (۱۳۹۰) ، در تحقیق با عنوان «ارتباط ساده و چندگانه ی عزت نفس ، احساس تنهایی و ابراز وجود با کم رویی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز » چنین بیان کردند که متغیر عزت نفس ، احساس تنهایی و ابراز وجود به طور معنی داری کم رویی را تبیین میکنند و در تبیین این یافته بیان کردند که عزت نفس به عنوان یک سپر بلا می تواند مانع ایجاد بسیاری از انحرافات و مشکلات شود . به عبارت دیگر هر چه عزت نفس بالا باشد ، کم رویی کمتر است .
بخشایش (۱۳۹۰) ، در پژوهش خود با عنوان «بررسی رابطه ی توکل خدا ، عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دختر مقطع متوسطه شهرستان یزد » نتیجه گرفت که بین تمام مؤلفه های عزت نفس (خانوادگی ، اجتماعی ، تحصیلی و عمومی) و توکل بر خدا ارتباط معناداری وجود دارد . همچنین رابطه ی مثبت و معناداری بین پیشرفت تحصیلی و عزت نفس به دست آمد، اما هیچ گونه رابطه معناداری بین پیشرفت تحصیلی و توکل بر خدا دیده نشد .
نجمی و فیضی (۱۳۹۰) ، در تحقیقی با عنوان «بررسی رابطه ی ساختاری کارکرد خانواده و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در دختران دبیرستان شهر اصفهان» که آزمودنی ها در دو گروه «با پیشرفت تحصیلی مستمر و دچار افت تحصیلی» مورد بررسی قرار گرفتند ، نتایج حاکی از رابطه ی معنی دار کارکرد خانواده با هر یک از ابعاد عزت نفس (تحصیلی ، اجتماعی ، خانوادگی و عمومی) در هر دو گروه بود . همچنین سطح تحصیلات والدین با ابعاد عزت نفس ارتباط معنی داری داشت . با تکیه بر این یافته بیان کردند که نوجوان با حمایت خانوادگی مطلوب از امکانات بیشتری برای خود مختاری و خود بیانگری برخوردار بوده که این سازههای روانشناختی بر انگیزش و عملکرد تحصیلی فرد تأثیر میگذارد .
۲-۲-۱۳-۲-تحقیقات انجام شده در زمینه ی عزت نفس در خارج از کشور
داینر و داینر [۷۲](۱۹۹۵)طی مطالعه ای با عنوان « عزت نفس و شادکامی »که روی ۱۳۰۰۰ دانشجو از ۴۹ دانشگاه دنیا از پنج قاره به این نتیجه رسیدند که عزت نفس بالا پیشبینی کننده قوی رضایت اززندگی است و بین عزت نفس و شادکامی همبستگی مثبت (۴۷/۰) وجود دارد .