ب- سهام ممتاز
سهام ممتاز، نوعی گواهی مالکیت قابلانتقال است که به دارنده آن، حقی محدود و ثابت از داراییهای شرکت میدهد. واژه ممتاز بدین معنی است که پرداخت سود این سهام، نسبت به سود سهام عادی، اولویت داشته و باید به طور کامل پرداخت شود، حتی اگر شرکت به هر دلیل ورشکسته شود.
در قانون تجارت فقط یک ماده چند سطری در مورد سهام ممتاز داریم. ماده ۴۵ قانون چنین میگوید: «هر شرکت سهامی میتواند بهموجب اساسنامه و همچنین تا مواقعی که شرکت منحل نشده است، طبق تصویب مجمع عمومی فوقالعاده صاحبان سهام، سهام ممتاز ترتیب دهد. امتیازات اینگونه سهام و نحوه استفاده از آن باید به طور وضوح تعیین گردد. هر گونه تغییر در امتیازات وابسته به سهام ممتاز باید به تصویب مجمع عمومی فوقالعاده شرکت با جلب موافقت دارندگان نصف بهعلاوه یک اینگونه سهام انجام گیرد.» امتیازاتی که به سهام ممتاز تعلق میگیرد عبارتاند:
– اختصاص سود بیشتر به مالکان سهام ممتاز نسبت به مالکان سهام عادی. مثلاً مقرر میشود که به سهام ممتاز نسبت به سهام عادی درصد بیشتری سود تعلق میگیرد.
– مالکان سهام ممتاز در دریافت سود اولویتدارند. مثلاً ممکن است زمانی پیش آید که به علت سود کم، سهامداران دیگر از بردن سود در زمان خاصی محروم شوند.
– اولویت مالکان سهام ممتاز در دریافت سود سالهای آینده در صورت کافی نبودن سود سال مالی.
– اعطای امتیاز هنگام تقسیم دارایی شرکت در زمان تصفیه ترجیحاً مبلغ سهام ممتاز پرداخت شود، یا در تقسیم دارایی باقیمانده شرکت، پس از پرداخت بدهیهای آن به اشخاص ثالث، سهم بیشتری به نسبت سهام عادی به صاحبان سهام ممتاز داده شود.
۲-۲-۶- سود انباشته
۲-۲-۶-۱- گردش سود (زیان) انباشته
گزارش گردش سود (زیان) انباشته، مکمل صورتهای سود و زیان و ترازنامه است که ضمن افشای تغییرات انجامشده مرتبط با سنوات قبل، ارتباط منطقی بین صورت سود و زیان با ترازنامه و صورت سود و زیان جامع را فراهم میسازد. این گزارش در کنار سایر صورتهای مالی عهدهدار گزارش اطلاعات اقتصادی به استفاده کنندگان است.
۲-۲-۶-۲- هدفهای گزارش گردش سود (زیان) انباشته
هدف کلی از تنظیم گزارش گردش سود (زیان) انباشته، نشان دادن سود یا زیان انباشته عملکرد واحد تجاری تا پایان دوره مالی مورد گزارش بر اساس استانداردهای حسابداری است. مهمترین هدفهای گزارش صورت مالی فوق بهشرح زیر تشریح میشود:
الفـ گزارش و افشای کلیه تغییرات بااهمیت مربوط به سنوات قبل،
بـ تطبیق مانده ابتدا و انتهای دوره سود (زیان) انباشته،
جـ ایجاد حلقه ارتباطی با ترازنامه و صورت سود و زیان جامع و
دـ تعیین سود قابلتقسیم جهت تصمیمگیریهای مرتبط با توزیع سود توسط مجامع عمومی
۲-۲-۷- بازخرید سهام[۵۰]
بازخرید سهام، خرید سهام منتشره شرکت توسط خود شرکت است و به سهامى که بدون شکل خریدارى مىشود، سهام خزانه مىگویند. بازخرید سهام در واقع راه دیگرى در مقابل پرداخت سود سهام است از دیدگاه نظری، بازخرید سهام بازپرداخت سود سهام براى سهامدار یک سال مىباشد، زیرا منافع سرمایهاى حاصل از بازخرید سهم برابر با سود سهامى است که مىتوانست در صورت عدم فروش سهام خود دریافت کند. بعد از بازخرید سهام، سود هر سهم به دلیل کاهش تعداد سهام منتشره افزایش مىیابد. طبعاً افزایش در سود هر سهم نیز بهنوبه خود موجب افزایش قیمت بازار سهام مىشود.
نکته: در حال حاضر طبق قانون تجارت بازخرید سهام در ایران ممنوع است؛ اما در بحث اصلاحیه قانون تجارت در نظر است اصلاحاتى در این زمینه صورت گیرد.
۲-۲-۸- فروش خالص[۵۱]
اولین جزء، در صورتحساب سود و زیان، فروش خالص میباشد. در واقع فروش ناخالص ای است که از آن برگشت از فروش و تخفیفات فروش کسر شده است.
۲-۲-۹- سود عملیاتی
در حسابداری و مالیه، درآمد قبل از بهره و مالیات (EBIT)[52] معیاری است از سود شرکت که هزینه های بهره و مالیات را مستثنا میکند. درآمد عملیاتی حاصل تفریق عایدی عملیاتی و هزینه عملیاتی است. گاهی اوقات برای شرکتی درآمد غیرعملیاتی صفر دارد، درآمد عملیاتی هممعنا با درآمد قبل از بهره و مالیات (EBIT) و سود عملیاتی بهکاربرده میشود.
درآمد قبل از بهره و مالیات (EBIT) = عایدی – هزینه های عملیاتی (OPEX)[53] + درآمد غیرعملیاتی
(۲-۲) هزینه های عملیاتی- عایدی = درآمد عملیاتی
یک سرمایهگذار خبره که هر تغییر در ساختار سرمایه یک شرکت را در نظر میگیرد، ابتدا پتانسیل کسب درآمد بنیادی شرکت (که توسط درآمد پیش از بهره، مالیات و هزینه استهلاک وام) منعکس میشود را میسنجد و سپس نسبت بهینه بدهی به موجودی را تعیین میکند. برای محاسبه درآمد قبل از بهره و مالیات، هزینه ها (مثل هزینه محصولات فروختهشده، هزینه فروش و هزینه های مدیریت) از عایدیها کم میشوند. سود خالص نهایتاًً از کسر بهره و مالیات از این مقدار به دست میآید.
۲-۲-۱۰- مالیات[۵۴]
اثر مالیات بر ساختار سرمایه محور اصلی مطالعات اولیه انجامشده توسط میلر و مودیلیانی بود. شرکتهایی که نرخ حاشیهای مالیات بیشتری در مورد آن ها به کار گرفته میشود، به منظور استفاده از سپر مالیاتی بدهی، نسبت بدهی بالاتری دارند. در واقع بهره یکی از هزینه های موردقبول وزارت دارایی است و این امر برای شرکتهایی که نرخ مالیات آن ها زیاد است، باارزش است. در نتیجه، هرچه نرخ مالیات شرکتی بالاتر باشد، استفاده بیشتر از بدهی برای آن ها منافع بیشتری را به همراه دارد.
قوانین مالیاتی در ایران به طور کل به موارد زیر تقسیم میشوند:
الف- قانون مالیاتهای مستقیم: انواع و اقسام مالیاتهای مرتبط با حق تمبر، مالیات بر درآمد شرکت، فعالیتهای مالیاتی برای شرکتهایی که در مناطق خاص جغرافیایی فعالیت میکنند و از این قبیل موارد، شرکتها را در تصمیمات ساختار سرمایه با محدودیت مواجه مینمایند.
ب- قانون عملیات بانکی بدون ربا: در این قانون، انواع وامها در غالب عقود اسلامی مطرحشده است و شرایط پرداخت آن ها و نیز ضمانتنامههای لازم، آورده شده است. شرکتهایی که قصد تأمین مالی بانکها را داشته باشند، میتوانند با بهرهگیری از این قانون و آییننامههای اجرایی مرتبط با آن نسبت به استفاده از منابع مالی بانکها اقدام نمایند.
ج- قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت: در این قانون اصول، ضوابط و شرایط مرتبط با نحوه انتشار اوراق مشارکت بهتفصیل ارائه شده است. شرکتهایی که بخواهند از این طریق تأمین مالی نمایند، باید محدودیتهای اعمالشده از طرف این قانون را نیز مدنظر قرار دهند.
د- قانون بورس اوراق بهادار تهران: این قانون و آییننامههای اجرایی آن برای شرکتهایی که قصد فعالیت در بورس اوراق بهادار را دارند، خطمشیهایی را ارائه داده است (مدرس و سبزواری، ۱۳۷۸).
۲-۲-۱۱- مخارج سرمایهای[۵۵]