اول همگرایی و مجزا بودن سرمایه روانشناختی از ظرفیت های سازنده اش است. معیارهای مثبت دیگری مثل بینش، جسارت، هوش عاطفی برای رفتار سازمانی مثبت تشخیص دادهاند اما تا به امروز چهار سازه خودکارآمدی، امید، تاب آوری و خوش بینی مناسب ترین ظرفیت ها برای سرمایه روانشناختی شناخته شده اند (همان منبع). سازههای مثبت گرای دیگری در ادبیات مثبت گرایی ممکن است ارزش نهایی داشته باشد اما تأثیر آن ها لزوماًً بر عملکرد قابل ارزیابی نیست و یا ممکن است نسبتاً ایستا و ثابت باشند و هنوز ابزار اندازه گیری معتبر برای آن ها به وجود نیامده باشد. به بیان مشابه سرمایه روانشناختی با دیگر سازههای مثبت نقطه مشترکی دارد. برای مثال سازه ی خودارزیابی مرکزی که قبلاً به آن اشاره شد یک سازه مثبتی همانند سرمایه روانشناختی است اما با این تفاوت که آن دارای منابعی است که نسبتاً ایستا و ثابت میباشند. خودارزیابی مرکزی، خودارزیابی های ناخودآگاهی[۹۰] هستند که ارزیابی های افراد را از خودشان، دیگران و جهان پیرامون تحت تأثیر قرار میدهد (جاج و بونو[۹۱]، ۲۰۰۱؛۵۴۳). اما شواهد نشان میدهد که بین اجزای خودارزیابی مرکزی و سرمایه روانشناختی شباهت هایی وجود دارد (مثل خودکارآمدی تعمیم یافته با خودکارآمدی، مرکزیت کنترل با سبک تبیینی خوش بینی و ثبات عاطفی با تاب آوری). اما با این وجود تحقیقات از تمایز اعتبار بین این دو سازه حمایت میکند (لوتانز، آولیو و دیگران، ۲۰۰۷؛ ۲۶). در بیان نکته دوم باید بگوییم که تمایزات و نقاط مشترکی بین سرمایه روانشناختی و چهار بعد تشکیل دهنده اش طی پژوهش هایی بیان شده است. به بیان دیگر علی رغم تشابهات و اشتراکات مفهومی آشکاری که بین امید، تاب آوری، خوش بینی و خودکارآمدی وجود دارد، هر یک از این سازههای مثبت به طور مفهومی و تجربی برای داشتن اعتبار سازه تجزیه و تحلیل و شرح داده شده اند (همان منبع). برای مثال کارآمدی و امید در انگیزش و انرژی درونی شده یا انتظارات مثبت از موفقیت در تواناییهای شخصی مشترک اند. کارمندان امیدوار و خودکارآمد هر دو اهداف چالشی برای خود ایجاد میکنند و سرسختانه برای رسیدن به موفقیت تلاش میکنند. اما مسیر رسیدن به اهداف[۹۲] یک جزء منحصر به فرد در امید است. گرایشات یک فرد امیدوار به توسعه برنامه های پشتیبان، اقتضایی و جایگزین برای تحقق اهداف مشابه منجر می شود به طوری که اسنایدر برای جایزالخطا بودن بیمه ها اشاره میکند که به موجب آن مردم در دستیابی به هدفشان همچنان امیدوار می مانند زیرا همواره یک مسیر جایگزینی برای پیگیری هدف وجود خواهد داشت. افراد امیدواری هرگز در مسیری که وارد شدند خارج نمی شوند و امیدواری خود را تا موفقیت نهایی حفظ میکنند. بنابرین امید یک جزء اضافه تری به نام مسیر دستیابی به اهداف دارد تا انگیزش، انرژی و پشتکار را در یک فرد کارآمد، درونی کند. همچنین خوش بینی ممکن است ماهیتاً بسیار عمومی و به منزله یک انتظار کلی مثبت از موفقیت به نظر برسد در حالی که امید و کارآمدی که در انتظارات مثبت، درونی شده اند و به تلاش ها و انگیزه های شخصی نسبت داده میشوند، یک سبک خوش بینی ممکن است از افراد دیگر یا عوامل موقعیتی به عنوان مرجع استفاده کند به ویژه هنگامی که حوادث منفی رخ دهد.
به همین ترتیب، اگر چه خودکار آمدی، امید و تاب آوری تمایل دارند که فعال باشند اما تاب آوری بیشتر به عنوان یک حالت واکنشی برای پاسخگویی به موانع بیان می شود. ولی با این وجود اشتراکات بین خودکارآمدی، امید، خوش بینی با تاب آوری وجود دارد. خودکارآمدی و تاب آوری دارای جزئی هستند که باعث می شود پایداری فرد را در رویارویی با موانع افزایش دهد. یعنی فرد خودکارآمد و تاب آور هنگام مواجه با موانع به تلاش خود ادامه میدهد (آوی، لوتانز و یوسف، ۲۰۱۰؛ ۴۳۳).
امید و تاب آوری هم در برخی جهات با هم نقطه اشتراکی دارند. تاب آوری متشکل از فرآیندهای انطباقی است برای اینکه مکانیزم هایی را توسط افراد تاب آوری توسعه بدهد تا به طور مؤثر دارایی هایشان (مثل شناخت ها، مهارت ها و ویژگی های مثبت) را بکارگیرند و عوامل خطر را (مثل نقاط ضعف، ناکارایی ها و عوامل منفی دیگر که تأثیر بالقوه در گسترش موانع دارند) کاهش .
تاب آوری هنگامی نمود پیدا میکند که فرد در برابر عوامل خطر به وجود آمده از سرمایه های خود استفاده کند و بتواند موانع را پشت سر بگذارد و به حالت اولیه خود بازگردد.
تفاوت های اجزای سرمایه روانشناختی:
جدول ۳-۲ ویژگی های مؤلفه های رفتار سازمانی مثبت گر
ویژگی ها و نتایج
جهت حرکت
مؤلفه ها
آمادگی برای چالش ها و افزایش اشتیاق در جهت بیشتر کردن تلاش برای دست یابی به اهداف ( شاید به دلیل نتایجی که از کار انتظار می رود.)
تمرکز از حال به آینده
اعتماد به نفس/ خودکارآمدی
ایجاد اراده جهت رسیدن به اهداف ( با کمک انگیزش) و هدایت به سمت برنامه ریزی استراتژیک و عکس العمل برای رسیدن به اهداف.
تمرکز بر آینده
امید
تمایز بین تاثیرات منفی و ناخواسته و انتظارات آینده، و افزایش تاثیرات مثبت و اتفاقات خواسته.
تمرکز بر آینده
خوش بینی
بازیابی از اتفاقات نامطلوب و استرس زا گذشته و حال.
تمرکز از گذشته به حال
تاب آوری
(لیام اف پیج و رس دانهو، ۲۰۰۴)
۱۱-۳-۲٫ منشا پیدایش سرمایه روانشناختی؛ رویکرد آسیب شناسی روانی در رفتار سازمانی